Ćwiczenia propriocepcji – definicja i istota.

Propriocepcja jest specjalistyczną funkcją czuciową, która podstawowo obejmuje czucie, czucie ruchu, czyli kinestezje oraz czucie pozycji stawu. Jej ważnym elementem są struktury nerwowe, do których zaliczamy m.in.:

• rdzeń kręgowy (przekazuje on bodźce czuciowe do OUN),
• pień mózgu (przekazuje polecenia ruchowe,
• organ odpowiadający za poprawną pozycję ciała w trakcie ruchu),
• peryferyjne nerwy obwodowe i receptory,
• móżdżek (dostaje informacje z rdzenia kręgowego o wykonywanym ruchu, a z kory mózgowej o charakterze ruchu odpowiadając za jego prawidłowe wykonanie),
• korę mózgową (planuje i tworzy polecenia ruchowe),
• zwoje podstawy mózgu (zaangażowane w zaopatrywanie we wzorce ruchowe w utrzymania prawidłowej postawy ciała)

Czucie głębokie (propriocepcja) to impulsy wysyłane z ośrodkowego układu nerwowego przez zakończenia nerwowe, czyli mechanoreceptory (receptory czuciowe) znajdujące się w strukturach stawowych takich jak: torebka stawowa, więzadła, mięśnie, ścięgna i skóra. Część z tych receptorów na przykład ciałka Paciniego bodźcowane są przez cały czas w trakcie ruchu, od jego początku do końca, a nawet podczas zmiany jego szybkości czy kierunku. Receptury Ruffiniego i Golgiego natomiast przydzielone są do czucia pozycji stawu i mięśni. Za stabilizację stawów przy niespodziewanym wzroście poiomu obciążenia odpowiadają wrzeciona nerwowo-mięśniowe.
Dzięki działaniu receptorów zapewnione jest czuciowe sprzężenie zwrotne z ośrodkowego układu nerwowego, które docelowo wykorzystujemy do odpowiedniej reakcji ruchowej. Występują dwa rodzaje informacji proprioceptywnej, świadoma i nieświadoma. Świadoma informacja mówi o pozycji ciała i kończyn. Dostarczana jest przez receptory skórne oraz wzrok. Nieświadoma informacja mówi o pozycji ciała w przestrzeni i niepięciu mięśni. Dostarczana jest przez mięśnie, więzadła i narządy przedsionkowe (część ucha wewnętrznego).

Wydolna i nieuszkodzona propriocepcja jest fundamentalnym czynnikiem poprawnego funkcjonowania stawów. Prawidłowo działający staw to staw stabilny dzięki swym statycznym stabilizatorom, czyli więzadłom i torebce stawowej oraz swym stabilizatoram dynamicznym czyli mięśniom. Propriocepcja łączy funkcję obu stabilizatorów chroniąc staw przed urazem w trakcie aktywności ruchowej. Wszystkie schorzenia zaburzające kontrole nerwowo – mięśniową wpływają negatywnie na mechanizmy statyczne i dynamiczne, prowadząc tym samym do dysfunkcji stawów. Zakłócenie propriocepcji może spowodować problem występujący przy przewodzenia nerwowym na poziomie rdzenia bądź uraz mechaniczny struktury tkankowej, w której znajdują się receptory.
W związku z urazem w obrębie stawu, uszkodzenia dotyczą zazwyczaj stabilizatorów biernych. Staw traci stabilność i dochodzi do wiotkości torebki stawowej, w wyniku czego zaburzona zostaje propriocepcja. Przy zaburzonym czuciu głębokim czynne stabilizatory, czyli mięśnie również działają nieprawidłowo i w ten sposób tworzy się zamknięte koło kontuzji. Zaburzenia obu stabilizatorów stawu prowadzi do powolnego wyniszczanie się pozostałych struktur co niesie ze sobą bardzo duże ryzyko rozwinięcia się zmian zwyrodnieniowych co na stałe uszkadza staw. Pogląd ten potwierdzamy dzięki badaniom przeprowadzonym przez Halla i jego współpracowników, który badał nadmierną wiotkość stawów, którą badał również Beighton również potwierdzając daną tezę. W badaniach obu Panów dowiedziono, iż w zespole wiotkości stawów postęp zmian zwyrodnieniowych jest szybszy, a proprioceptywne sprzężenie zwrotne jest zdecydowane słabsze niż u grupy kontrolnej.
Natomiast uszkodzenia tkanek miękkich pomniejszają ilość proprioreceptorów, powodując zaburzenia w propriocepcji. W taki sposób podczas kontuzji cały czas pogłębiamy uraz narządu ruchu i przyśpieszamy jego degenerację nieraz trwale uszkadzając Nasz organizm.
Podobny mechanizm występuję przy wszelkich zwyrodnieniach krążków międzykręgowych, które w konsekwencji prowadzą do dyskopatii. Ucisk bądź uraz korzeni nerwowych wpływają na upośledzenie kontroli nerwowo – mięśniowej co prowadzi do niestabilności kręgosłupa. Nieleczona niestabilność kręgosłupa kończy się zmianami zwyrodnieniowymi krążków międzykręgowych na innych segmentach.
Ćwiczenia propriocepcji hamują rozwój wszelkich chorób poprawiając kontrole nerwowo – mięśniową i poprawiając stabilność stawów. W związku z ich korzystnym wpływem na Nasz organizm specjaliści zalecają je stosować nie tylko jako leczenie lecz również jako działanie profilaktyczne. Poprawa czucia głębokiego, czyli czucia ciała w przestrzeni wspomaga rozwój koordynacji oraz stanowi fundament każdego programu treningowego czynnego sportowca.

Przeczytaj również: zespół trzaskającej łopatki, choroba de quervaina, zespół zatoki stępu